ОБЛЫСТЫҚ КОМИССИЯНЫҢ 2021 ЖЫЛҒЫ ЖҰМЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕБІ
Қостанай облысы әкімдігінің жанындағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі облыстық комиссияның құрамы
Қостанай облысы бойынша облыстық комиссияның 2021 жылға арналған қызметінің қорытындылары.
Облыс әкімдігінің 2021 жылғы 5 қаңтардағы № 24 қаулысымен облыстық комиссия құрылды. 2021 жылғы 7 маусымдағы No 271 қаулысымен облыстық комиссияның құрамына өзгерістер енгізіліп, олардың саны 23-тен 28 адамға дейін ұлғайтылды. Құрамға мемлекеттік органдардың 10 өкілі, 10 тарихшы, 4 өлкетанушы, 2 жоғары оқу орнының ректоры, облыстық мәслихаттың депутаты және БАҚ өкілдері кірді.
Тақырыптық бағыттар бойынша Мемлекеттік комиссияның жұмыс топтарының құрылымына ұқсас 3 ұйымдастырушылық және 5 тақырыптық жұмыс тобы құрылды, оның құрамына 19 ғалым кірді. Ұлттық қауіпсіздік комитеті әзірлеген алгоритм бойынша облыстық комиссияның 9 ғалымы арнайы ведомстволық мұрағаттарға кіруге рұқсат алды.
Сонымен қатар, материалдарды жинақтау және зерделеу үшін өңірлік жұмыс топтары құрылды. Олардың қатарында облыстағы 10 мемлекеттік музей мен 11 кітапхана қызметкерлерімен қатар 187 тарихшы және өлкетанушы ғалымдар болды. Бұл жұмыс тобының мүшелері қаржылық шығынсыз өз еркімен жұмыс істейді.
Жыл басынан бері өңірлік комиссияның 6 жұмыс отырысы, оның ішінде Арқалық қаласында 1 көшпелі отырыс өткізілді, оның қорытындысы бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимыл алгоритмі және өңірлер бойынша ақпарат жинау тәртібі анықталды. Сондай-ақ мәдениет және ішкі саясат басқармалары өңірлердегі жұмыс топтарының мүшелері мен ғылыми қызметкерлермен 9 жұмыс кездесуін ұйымдастырды.
Тәжірибе алмасу және кеңес алу мақсатында Мемлекеттік комиссия мүшелері Өмірзақ Озғанбаев, Берік Әбдіғалиұлы, Еркін Әбіл, Людмила Гривеннамен кездесулер ұйымдастырылды.
Облыс тұрғындарының деректерін жинау үшін Telegram мессенджерлік платформасында арна ашылды. Түскен өтініштер күн сайын өңделіп, тұрғындарға қолжетімді ақпарат қабылданып, жауаптар, түсініктемелер, ұсыныстар беріледі.
Сонымен қатар, Л.Толстой атындағы Қостанай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы саяси қуғын-сүргін құрбандарының ақталған тізімін жасады, ол кітапхананың ресми сайтында жарияланды.
Комиссия жұмысын ақпараттық қамтамасыз ету мақсатында сәуір айында медиа-жоспар бекітілді. Жоспарға сәйкес облыстық газеттерде «Ұмытылмас қасірет», «Бір тағдыр» тақырыптық айдарлары ашылды.
Баяндамашылар облыстық комиссия мүшелері мен жұмыс топтарының жетекшілері болды. Жыл басынан бері облыстық және аймақтық БАҚ-та 198 материал, әлеуметтік желіде 228 хабарлама жарияланды.
Қостанай облысы бойынша Полиция департаменті, Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің басқармасы, ҚР ҰҚК және Мемлекеттік мұрағат тарапынан бөлек үй-жайлар бөлініп, комиссия мүшелерінің ведомстволық мұрағаттардағы мұрағаттық материалдармен жұмыс істеуі үшін қажетті жағдайлар жасалды.
Сондай-ақ, А.Байтұрсынов атындағыҚостанай өңірлік университетінде және облыстық тарихи-өлкетану музейінде кеңсе техникасымен және интернетпен жабдықталған жеке кабинеттер бөлінген.
Есеп беру кезеңінде тарихшылар облыстың арнайы және мемлекеттік мұрағаттарында ауқымды зерттеулер жүргізді.
Мәселен, полиция департаментінде ағымдағы жылдың басынан бері 800-ден астам іс қуғын-сүргіннің алуан түрлері бойынша мұрағаттық істерді зерделеу үшін мемлекеттік және облыстық комиссия мүшелеріне берілді. Облыстық комиссия мүшелері 250-ге жуық ақталмай жатқан қылмыстық тергеу ісін қарады.
Қостанай облысы бойынша Қорғаныс істері жөніндегі департаменті «Бұрынғы әскери тұтқындар мен Түркістан легионында болған тұлғаларды сүзгіден өткізу және қолға түсіру» қорлары бойынша іздестіру және зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Қазір бұл тақырып бойынша 300-ден астам іс зерттеліп, 5619 әскери тұтқынның тізімі әліпби ретімен жасалған.
2021 жылдың сәуір-тамыз айлары аралығында Қостанай облысы бойынша Ұлттық қауіпсіздік департаментінің арнайы мемлекеттік мұрағатында «Батпаққара ауданындағы көтеріліс» қоры бойынша 493 іс қаралды. Нәтижесінде Батпаққара көтерілісіне қатысушы ретінде жауапқа тартылған тұлғалардың тізімі қайта қаралып, 327-ден 560-қа дейін толықтырылды.
Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеттің басқармасы арнайы қоныс аударушылар мен жер аударылғандардың жеке істеріне толық түгендеу жүргізді. Барлығы 34 843 іс және 66 940 әліпби картасы түгенделді. Ағымдағы жылдың 20 желтоқсанына дейін түгендеуден өткен жеке істер құпиядан шығарылады.
Қостанай облысының мемлекеттік мұрағаты әртүрлі репрессия тақырыптары бойынша 410 істі зерттеді.
Қалалар мен аудандардың жұмыс топтарының мүшелері 636 аты-жөні көрсетілген (наурыз айынан бастап облыс тұрғындарынан 231 саяси қуғын-сүргін құрбаны, 1929 жылы Батпаққара көтерілісіне қатысушы 327 адам туралы мәліметтер жинақталған) ақталған азаматтардың тізімін жасап, облыстық комиссияның қарауына ұсынды.
Өңірлердегі жұмыс топтары ұсынған деректер негізінде Л.Толстой атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының ресми сайтында ақталған азаматтардың тізімі жарияланған. Олар 311 адамға жетсе, қазіргі уақытта ақталғандардың тізімі 1634 адамды құрайды.
2021 жылдың шілдесінен бастап Қостанай облысының барлық аймақтарында далалық экспедициялар ұйымдастырылды.
Экспедиция барысында облыстық мұрағаттарда сақтаулы тұрған құжаттар зерттеліп, өлкетанушы Шоптыбай Байгелдин, Мұхтар Көденұлы, Сапар Бердіғожин ақсақалдармен болған әңгімелердің бейнероликтері түсірілді.
Қуғын-сүргінге ұшыраған азаматтардың жаппай көмілген 9 жері анықталды: Қостанай қаласында – 4, Қостанай, Жангелді, Сарыкөл, Меңдіқара, Федоров аудандарында. Бұл бағыттағы жұмыстар жалғасуда.
Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде келесі санаттар бойынша 1173 ақталмаған азаматтардың деректер базасы құрылды:
1. Тәркіленіп, Қостанай ауданынан шығарылған байлар - 118 адам.
2. Бұрынғы болыс басқарушылары – 11 адам.
3. Айыппұлдар мен алымдар бойынша – 10 адам.
4. Дауыс беру құқығынан айырылғандар – 14 адам.
5. Тәркіленген кулақтар – 10 адам.
6. Қарқаралы ауданынан Қостанай ауданына келген байлар – 56 адам.
7Батпаққара көтерілісі – барлығы 161 адам.
8. Жер аударылған халық – 793 адам.
Анықталған орындардар бойынша жаппай жерленген орындардың интерактивті картасы әзірленді.
Жұмыс топтары жинаған материалдар негізінде желтоқсан айында ұжымдық монография шығады, сондай-ақ 1937-1938 жылдардағы корей халқының Қостанай облысы аумағына жер аударылуына арналған монография дайындалды.
Қостанай облысының аумағында ГУЛАГ лагерлерінің сақталған әкімшілік ғимараттары жоқ. Дегенмен Арқалық қаласында облыстық Дала өлкесінің тарихы музей базасында көрме залын ашу, сондай-ақ Амангелді ауданында Батпаққара көтерілісін еске алуға арналған мемориал орнату мүмкіндігі қарастырылуда.
Қазіргі уақытта Қостанайда ХХ ғасырдағы жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарына ескерткіш орнатылды.
МЕКЕН-ЖАЙЫ: Қостанай облысы, Қостанай қаласы, Жеңіс саябағы.
ЕСКЕРТКІШТІҢ СИПАТТАМАСЫ:
Ескерткіш белгі - кірпіш қабырғадағы тордың фрагменті, оның артында құстар тобы ұшып келеді - айнала қызыл гранитпен қапталған тұғыр. Мемориалдық тақта ілінген белгінің артында гранитті сұр блок орналасқан.
БАСТАУыМЕН ҚҰРЫЛҒАН: «Құқықтық Қазақстан үшін» азаматтық қозғалысы. Қостанайлық еріктілердің қайырымдылық қаражаты есебінен орнатылды.
Жобалық кеңсенің 2021 жылғы жұмыс нәтижелері
Тұрақты жұмыс кабинеті қажетті материалдық-техникалық жабдықтармен жабдықталған: ауданы 32 м2, 16 м2 2 кабинет, басшы мен басшыға жұмыс тобының отырыстарын өткізуге арналған, ұйымдастыру техникасы – 2 компьютер, принтер, сканер, интернет, 8 нөмерлі шығыс телефоны, үстел саны – 5 , орындық – 20, компьютер – 2, принтерлер – 1, сканерлер – 1.
Жұмыс тобының отырыстарында материалдарды іздеу, жинақтау және жүйелеу, интерактивті картасын құру және монографияның басқа да бөлімдері бойынша жұмыстың негізгі бағыттары талқыланды.
2021 жылдың шілде айынан бастап Қостанай облысының облыстарына, (Амангелді, Жангелді, Алтынсарин, Әулиекөл, Денисов, Жітіқара, Меңдіқара, Сарыкөл, Б. Майлин, Қарабалық, Федоров аудандары және Арқалық, Лисаковск қалаларында) далалық экспедициялар ұйымдастырылды.
Әр уақытта мемлекет тарапынан қуғын-сүргінге ұшыраған азаматтар туралы материалдар жинақталды. Экспедиция барысында өлкетанушылармен, құрметті ақсақалдармен кездесулер өткізіліп, сұхбаттар алынды.
Қазіргі уақытта Қостанай облысындағы жаппай жерлеу орындары бейнеленген интерактивті карта жасалды. Болашақта олар табылған сайын жаңа деректермен жаңартылады.
Түрлі санаттар бойынша ақталмаған азаматтардың мәліметтер базасы құрылды.
1. Қостанай ауданынан тәркіленіп шығарылған байлар - 118 адам.
2. Бұрынғы болыс басқарушылары – 11 адам.
3. Айыппұлдар мен алымдар бойынша – 10 адам.
4. Дауыс беру құқығынан айырылғандар – 14 адам.
5. Тәркілеуге жататын кулактар – 10 адам.
6. Қарқаралы ауданынан Қостанай ауданына келген байлар – 56 адам.
7. Батпаққара көтерілісі – барлығы 161 адам.
8. Жер аударылған халық – 793 адам.
Бұл дерекқорға Қостанай ауданына отбасы мүшелерімен бірге жер аударылған 56 бай кірді. Біздің есептеуіміз бойынша отбасыларды қосқандағы жалпы саны шамамен 353 адамды құрады. Мұрағат материалдарында тек отағасының аты-жөні толық, қалған отбасы мүшелеріне цифрлық деректер ғана берілген. Қарқаралы байының отбасы мүшелеріне қатысты мынаны айта аламыз: біз бұл тізімді Қарағандыдағы зерттеушілерге жібердік, бәлкім, олар репрессияға ұшыраған азаматтардың отбасы құрамын толығырақ тауып, зерттей алатын шығар.
Өңірлік комиссиялар арасындағы ақпарат алмасу аясында ақтөбелік әріптестерге ақпарат берілді.
1920-1940 жылдардағы Қостанай облысы аумағында болған тарихи оқиғалар: тәркілеу және жер аударуға арналған «1920-1940 жылдардағы Қостанай облысы аумағындағы қуғын-сүргін және депортация» монографиясы баспаға дайындалды. Байлар мен кулактардың, Батпаққара көтерілісі, халықтардың жер аударылуы. Көлемі 110 бет.
";s:4:"TYPE";s:4:"HTML";}