Зерттеу жұмыс тобы облыстық, республикалық және шетел мұрағаттарындағы құжаттар мен материалдарды анықтаумен, репрессияға ұшырамағандар санаттары бойынша талдамалық ақпараттар дайындаумен, қуғын-сүргінге ұшырағандардың санаттарын толық саяси-құқықтық ақтау бойынша ұсыныстар дайындаумен айналысады. Жаңа заң жобасы аясында зардап шеккендер туралы, саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау бойынша шетелдік тәжірибені зерделеу, ақтау туралы ұсыныстары бар сараптамалық қорытынды дайындау.
Жұмыс тобы ғылыми-зерттеу қызметі шеңбері аясында саяси қуғын-сүргін құрбандарының жекелеген санаттарының мәселелерін даярлаумен айналысады:
1920-1930 жылдардағы көтерілістер мен қарулы көтерілістерді басу кезінде сотсыз немесе тергеусіз атылған саяси қуғын-сүргін құрбандарын, сондай ақ соттан тыс және сот органдары қолдау көрсеткендерге қарсы қуғын сүргінге ұшырағандары ақтау бойынша қорытындылар мен ұсынымдар дайындау
қарулы көтерілістерді/бас көтерулерді кезеңдерге бөлуді дайындау;
1920-1930 жылдардағы Қазақстандағы наразылық қозғалысының формаларын анықтау;
қарулы көтерілістердің/бас көтерулердің санын анықтау;
көтерілістерге қатысушылар мен олардың отбасы мүшелерінің қуғын-сүргінге ұшырау себептерін, барысын, басып-жаншылуын анықтау;
1920-1930 жылдардағы наразылық қозғалысына қатысушылардың жалпы санын анықтап, жеке мәліметтер қорын құру;
қарулы көтерілістерге қатысушыларға және олардың отбасы мүшелеріне қатысты қуғын-сүргін нысандарын анықтау;
сотсыз және тергеусіз атылған қарулы көтерілістерге/бас көтерулерге қатысушылардың санын анықтау;
екінші рет қуғын-сүргінге ұшыраған қарулы көтерілістерге/бас көтерулерге қатысушыларды анықтау;
қуғын-сүргінге ұшырап, ақталмаған қатысушыларды анықтау үшін Қазақстан мен Ресей Федерациясының қолда бар деректер базасын пайдалана отырып, дербес деректерді тексеру;
әрі қарай оңалту үшін қарулы көтерілістердің/бас көтерулердің ақталмайтын қатысушылары туралы дербес деректерді беру;
Қазақстан аумағында 1920-1930 жылдардағы қарулы көтерілістер мен көтерілістерге қатысып, қуғын-сүргінге ұшырағандарды ақтау бойынша ұсыныстар мен қорытындылар әзірлеу;
қарулы көтерілістерге қатысушыларды, қаза тапқан мемлекеттік қызметкерлерді және қаза тапқан бейбіт тұрғындардың жаппай жазалау және жерлеу орындарын анықтау;
монографиялар, құжаттар жинақтарын және ғылыми мерзімді басылымдарда ғылыми мақалалар мен халықаралық және республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялардың жинақтарын, бұқаралық ақпарат құралдарында баяндамалар әзірлеу.
Кулактарды, байларды, орта шаруаларды мен шаруаларды оңалту бойынша қорытындылар мен ұсыныстарды зерттеп дайындау
Кеңес мемлекетінің қуғын-сүргін саясатын ұстанған, оның ішінде 1928 жылғы байлардың мүлкін тәркілеуге, 1930-1931 жылдардағы кулактарды жоюға қатысты негізгі қаулыларды, құқықтық актілерді зерделеу және талдау;
зерттелетін тақырып бойынша ғылыми әдебиеттерді талдау, мәліметтер қорын құрастыру және мәселенің тарихнамасына шолу жасау;
Қазақстанның және шетелдердің орталық және жергілікті мұрағаттарында бұрын ғылыми айналымға түспеген мұрағаттық құжаттарды анықтау және жинақтау;
электронды деректер қорын құру үшін мұрағаттық және тергеу істерін зерделеу және оларды қылмыс құрамы, жазаны өтеу орындары бойынша саралау, ұлттық құрамын, әлеуметтік тегін және қуғын-сүргінге ұшырағандардың жеке деректерін талдау;
мүлкі тәркіленгеннен кейін байлар мен кулактарды шалғай аудандарға жер аудару бойынша орын алған ішкі көші-қонды көрсету;
сол кездегі қазақтардың құқықтық және әлеуметтік-экономикалық жағдайын сипаттау.
Большевиктик-сталиндік биликтің шаруаларға қатысты күштеп ұжымдастыру, дайындау және басқа да саяси науқандардың құрбандарын ақтау бойынша қорытындылар мен ұсыныстар дайындау
шаруаларға қатысты большевиктік-сталиндік биліктің күштеп ұжымдастыру, дайындау және басқа да саяси науқандары бойынша қазақстандық және шетелдік ғалымдардың зерттеулерін зерделеу және талдау (әдебиеттер мен дереккөздер базасына шолу жасау);
РКП(б) - БКП(б) - КОКП, КСРО ОАК, ХКК, сондай-ақ Казөлкеком, ҚАКСР ОАК мен ХКК қаулыларын (циркулярларын, нұсқаулықтарын), шаруалардың қуғын-сүргініне негіз болған КСРО жазалаушы органдарының, олардың Қазақстандағы құрылымдық бөлімшелерінің шешімдерін, бұйрықтарын;
мұрағат материалдарын, әсіресе, Бас прокуратураның, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Ішкі істер министрлігінің, Әділет министрлігінің, Жоғарғы Соттың жабық қорларын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік Мұрағатының, Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының, Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатының қорларын зерделеу;
отандық және шетелдік мұрағаттардағы, кітапханалардағы күштеп ұжымдастыру, дайындау және шаруаларға қарсы басқа да саяси науқандар туралы бұрын енгізілмеген мұрағаттық құжаттар мен материалдарды анықтап, ғылыми айналымға енгізу;
шаруаларға қарсы репрессияның бір түрі ретінде большевиктік-сталиндік үкіметтің күштеп ұжымдастыру, дайындау және басқа да саяси науқандарын зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздерін әзірлеу;
шаруаларға қатысты күштеп ұжымдастыру, сатып алу және басқа да саяси науқандардың механизмдерін ашу;
мемлекеттік қудалаудың әртүрлі нысандарын зерттеу және талдау, атап айтқанда, қудалау және мәжбүрлеу, сайлау құқығынан айыру, тұрғылықты жерінен жер аударумен қорқыту, кулактар тізіміне кіргізу және басқалар;
шаруаларға қатысты күштеп ұжымдастыру, дайындау және басқа да саяси науқандар құрбандарының санын жеке белгілеу;
электрондық деректер базасын құруға қатысу, Қазақстандағы шаруаларға қатысты күштеп ұжымдастырудың, дайындау және басқа да саяси науқандардың нақты ақталмай қалған құрбандарының санаттарын анықтау, олар бойынша ұсыныстар әзірлеу;
арнайы органдардағы мұрағат құжаттарын құпиясыздандыру жөніндегі комиссиялардың жұмысына қатысу және қолданыстағы заңнамаға сәйкес шаруаларға қатысты күштеп ұжымдастыру, дайындау және басқа да саяси науқандар туралы құжаттарды құпиясыздандыру қажеттілігі туралы сараптамалық қорытындылар дайындау;
нақты деректермен, қорытындылармен және ұсыныстармен топ жұмысының бағыттары бойынша егжей-тегжейлі сараптамалық қорытынды дайындау;
ғылыми монографияларды, құжаттар жинақтарын, ғылыми мерзімді басылымдарда ғылыми мақалаларды, халықаралық және республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялардың жинақтарын, бұқаралық ақпарат құралдарында баяндамаларды дайындау.
1916-1930 жылдардағы әртүрлі зорлық-зомбылықты саяси науқандар мен ашаршылық кезіндегі мемлекеттің жазалау іс-әрекеттері мен биліктің саяси құғын-сұргіндері нәтижесінде қазақстандық босқындарды оңалту бойынша зерттеулер, ұсыныстарды дайындау және жасау
Республикалық жұмыс тобы ҚР ҰҚК және ҚР ІІМ Мемлекеттік және ведомстволық мұрағаттарының қолжетімді құжаттық материалдарын, статистикалық дереккөздерді, сот және соттан тыс органдарының материалдарын, саяси және шаруаларға қарсы қуғын-сүргіннен зардап шеккен ұрпақтардың куәгерлері мен естеліктерін зерделеп, 1916-1930 жылдардағы қазақстандық мәжбүрлі босқындардың келесі санаттарын анықтады:
1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске қатысушылар – Ресей империясының отаршылдық әкімшілігінің жазалау әрекеттері мен қуғын-сүргін шараларынан, патша үкіметінің халықтарды бір-біріне қарсы қою мен этникалық наным-сенім саясаты нәтижесіндегі ұлттық езгі мен ұлтаралық қақтығыстардан босқындар;
азаматтық соғыс жылдарындағы «ақтар» мен «қызылдардың» терроры кезіндегі босқындар;
1917-1918, 1921-1922, 1931-1934 аштық жылдары кезіндегі босқындар;
1920 жылдардың соңы мен 1930 жылдардың басындағы шаруалар көтерілістеріне қатысушылар;
отарлық және кеңестік кезеңдерде діни белгілері бойынша қуғын-сүргінге ұшыраған діндарлар мен мен дін өкілдері;
Кеңес өкіметінің саяси қуғын-сүргіндерінен, салық қысымынан және түрлі шаруашылық науқандарын (нан, ет, жүн, мақта дайындау, көлік міндеткерлігі, малды тәркілеу, малшылардың күшпен отырықшылануы, ұжымдастыру және т. б.) ұйымдастырушылардың әкімшілік террорынан пайда болған босқындар;
Коммунистік партия мен Кеңес өкіметінің саяси қарсыластары, өз өмірін тәуелсіз қазақ мемлекеттілігін қалпына келтіру жолындағы күреске арнаған патриоттар;
шекаралық аудандардан мәжбүрлеп көшiрiлген босқындар;
отаршылдық және кеңестік кезеңде босқын болып қайта оралғаннан кейін қуғын-сүргінге ұшыраған репатрианттар;
Қазақстаннан тыс жерлерде – Өзбек КСР, Қарақалпақ АССР, РСФСР және т.б. ОГПУ-НКВД үштіктері тарапынан сотсыз қуғын-сүргінге ұшыраған босқындар;
ОГПУ-НКВД шекара әскерлері Қытаймен, Ауғанстанмен, мемлекеттік шекарадан өту кезінде оның ішінде ҚХР аумағында да атылған босқындар.
Топ жетекшісі – Балтабаева Күлғазира Нұранқызы, тарих ғылымдарының кандидаты, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Түлектер қауымдастығының атқарушы директоры, Алматы қ.
ЖҰМЫС ТОБЫНЫҢ ҚҰРАМЫ
1. Гривенная Людмила Александровна - тарих ғылымдарының кандидаты, М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедрасының меңгерушісі, Петропавловск қ.
2. Қозыбаева Махаббат Мәлікқызы - PhD доктор, Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтын филиалдың басшысы, Нұр-Султан қ.
3. Алланиязов Тұрғанбек Қайыпназарұлы - тарих ғылымдарының кандидаты, О.Байқоңыров атындағы Жезқазған университетінің профессоры, Жезқазған қ-сы.
4. Жәкішева Сәуле Әукенқызы - тарих ғылымдарының докторы, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің профессоры, Алматы қ.
5. Ауанасова Әліма Мүсірқызы - тарих ғылымдарының докторы, профессор, Мемлекет тарихы институты Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму тарихы кафедрасының меңгерушісі, Нұр-Сұлтан қ.
6. Айдарбаева Раушан Қайсанқызы - тарих ғылымдарының кандидаты, «Д.Серікбаев ат. Шығыс Қазақстан техникалық университеті» Өскемен қ-сы.
